Pod pokroviteljstvom Svjetske zdravstvene organizacije i ove godine obilježava se Svjetski dan zdravlja. Tema su vektorske bolesti, a kampanja se vodi pod motom „Mala bića, velika prijetnja“.
Radi se o zaraznim bolestima čiji uzročnici (bakterije, virusi, rikecije ili paraziti ) izvjesno vrijeme, prije nego što dospiju u svog domaćina, provode u vektoru (komarac, krpelj, stjenica ili druga vrsta insekata). Nakon vanjskog perioda inkubacije (vrijeme neophodno da vektor postane zarazan), vektor prenosi uzročnika zaranih bolesti na domaćina (čovjek, životinja ) ubodom ili ujedom. Inficirani vektori najčešće doživotno prenose uzročnika.
Pretstavićemo ona oboljenja koja su najčešća u našem podneblju. Imaju sezonski karakter pa se u našim krajevima pojavljuju od proljeća do jeseni.
BOLESTI KOJE PRENOSE KRPELJI
Krpelji su zglavkari koji svojim ubodom na čovjeka mogu da prenesu određene zarazne bolesti kao što su: Lajmska bolest, krpeljski meningoencefalitis, Krimska-Kongo hemoragična groznica, erlihioza. Krpelji borave u šumovitim područjima, uz polja, u baštama, živim ogradama i slično. Uglavnom se nalaze na niskim vegetacijama do visine jednog metra. Hrane se krvlju ljudi i mnogih životinja i ukoliko su zaraženi, prenose uzročnika zarazne bolesti za vrijeme hranjenja. Najizloženiji su ljudi (šumari, planinari, lovci, izletnici, turisti) koji profesionalno ili rekreativno borave u prirodi na područjima gdje su prirodna žarišta krpelja.
Lajmska bolest (Borelioza)
Lajmsku bolest izaziva bakterija iz grupe spiroheta - Borelia Burgdorferi. Otuda i naziv Borelioza. Prenosi je određena vrsta krpelja (Ixodes ricinus) koji se ubodom fiksira za kožu i prenosi infekciju. Oboljenje je sistemsko, može da napada cijeli organizam, posebno kožu, nervni sistem, zglobove i srce. Simptomi se javljaju sedmicu do mjesec dana nakon ujeda krpelja.
Prvi znak je crvenilo oko mjesta uboda (eritema migrans). Javlja se kod 80% zaraženih osoba. Može biti praćena simptomima sličnih gripi: glavobolja, groznica, bolovi u zglobovima. Oni traju i nekoliko sedmica ukoliko se osoba ne javi ljekaru koji će odrediti antibiotsku terapiju. Ozbiljnije komplikacije se mogu javiti sedmicama i mjesecima nakon ujeda krpelja i to u vidu simptoma od strane centralnog nervnog sistema, kardiovaskularnog sistema, artritisa i kožnih manifestacija. Bolest može preći u hronični oblik ukoliko se ne prepozna i ne liječi na vrijeme.
Krpeljni meningoencefalitis
Krpeljni meningoencefalitis je virusno oboljenje rasprostranjeno u području srednje i istočne Evrope i Azije, koje se prenosi putem zaraženih krpelja.
Bolest se javlja endemski, u prirodnim aktivnim žarištima u kojima postoje prirodni rezervoari virusa (šumski glodari, jež, krtica) i njihovi prenosioci krpelji.
Osnovni put prenosa je ubod zaraženog krpelja, pri čemu je rizik infekcije veći što je krpelj duže na tijelu. Većina zaraženih osoba nema simptome oboljenja. Klasična klinička slika podrazumijeva bifazni tok bolesti. Prva faza bolesti se javlja 7 do 14 dana nakon uboda zaraženog krpelja u vidu kratkotrajnog febrilnog oboljenja nalik gripi, što traje sedmicu dana. Druga faza je meningoencefalitična faza koja se razvija kod manjeg broja oboljelih. Uz opće simptome infekcije (povišena temperatura, glavobolja, bolovi u mišićima) javljaju se znaci zahvaćenosti centralnog nervnog sistema, odnosno upale moždanica - kočenje vrata, povraćanje. Rjeđe dolazi do upale mozga sa specifičnim znacima: vrtoglavica, pospanost, tremor, paraliza mišića, gubitak svijesti.
Prevencija – mjere lične zaštite od uboda krpelja:
- izbjegavati staništa krpelja (visoka trava, bujno zelenilo parkova, livade, šume)
- pri boravku u prirodi koristiti repelente, tj. sredstva protiv uboda insekata (štite više sati nositi svijetlu odjeću koja pokriva ruke i noge i na kojoj se lako uoči krpelj)
- nakon boravka u prirodi pregledati kožu
- imati na umu da se krpelj može donijeti i na odjeći i na kućnim ljubimcim
Ukoliko je došlo do ujeda krpelja:
- važno je javiti se ljekaru u prva 24 sata
- ne treba stavljati nikakva hemijska sredstva preko krpelja (alkohol, benzin)
- ne treba samostalno pokušavati vađenje krpelja jer se može raskomadati, a rilica utisnuti još dublje u kožu
- u svakoj zdravstvenoj ustanovi, osoblje će krpelja izvaditi u cjelosti, uz dezinfekciju mjesta uboda
- javiti se infektologu radi preporuke za antibiotik i antitetaničnu zaštitu
BOLEST KOJU PRENOSE KOMARCI
Groznica Zapadnog Nila
Groznica Zapadnog Nila je virusno oboljenje čiji su izvor infekcije oboljele ptice, a na ljude i životinje (konji, ovce, mačke) je prenose zaraženi komarci. Javlja se krajem ljeta i u ranu jesen. Bolest se ne prenosi sa čovjeka na čovjeka.
Uzročnik je virus koji spada u rod Flavavirusa, a prenose je zaraženi komarci iz roda Culex.
Virus je otkriven 1937. godine uregiji Zapadnog Nila u Ugandi i odatle se bolest proširila na Afriku, Bliski Istok, Ameriku i Evropu, a posljednjih godina je prisutna i u našem okruženju.
U ljeto 2013. u Srbiji je potvrđeno preko stotinu slučajeva ovoga oboljenja, evidentirani su i smrtni slučajevi. Oboljelih je bilo i u Hrvatskoj i Crnoj Gori, zabilježen jejedan slučaj oboljenja i u BiH, u Tuzli.
Bolest se javlja nakon inkubacije koja traje od 3 do 15 dana, najčešće bez simptoma ili u blagoj formi nalik gripi ili prehladi koja je praćena povišenom temperaturom, bolovima u mišićima i zglobovima, makulopapuloznom ospom na tijelu, a ponekad se jave proliv, povraćanje i povećane limfne žlijezde. Bolest traje kratko, nekoliko dana i liječenje je simptomatsko sa antipireticima. Djeci se preporučuje Paracetamol za obaranje povišene tjelesne temperature. Kod starijih osoba i imunokompromitiranih osoba mogu se javiti komplikacije - upala mozga i moždanica, i smrtni ishod.
U slučaju da se javi povišena temperatura, glavobolja, povraćanje, kočenje vrata, grčevi i slabosti mišića, konfuzija ili drugi poremećaj svijesti, koji ukazuju na teški klinički tok bolesti, pacijent se obavezno mora hospitalizirati.
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike bolesti, epidemioloških podataka, laboratorijski PCR i serološkim testovima krvi i likvora.
Prevencija bolesti:
- stavljanjem zaštitnih mreža na prozore
- izbjegavanjem boravka u područjima sa velikim brojem insekata (šume, močvarni tereni) i izlazaka u predvečerje
- dezinsekcijom
- uklanjanjem stajaće vode iz svih posuda
- upotrebom repelenata za kožu prilikom boravka na otvorenom prostoru
- nošenjem odjeće sa rukavima i dugim nogavicama
- upotreba električnih aparata koji ispuštaju sredstvo za uništavanje komaraca u zatvorenom prostoru
- izbjegavanjem kontakta rukama sa mrtvim pticama
